W XIX i XX wieku tzw. darwinizm społeczny, przenoszący walkę o byt na obszar życia społecznego, przyczynił się do upowszechnienia poglądu, że człowiek jest zły z natury. Szczególnie zbliżyła się do takiego przekonania klasyczna psychoanaliza Zygmunta Freuda. Fundamentem jego koncepcji człowieka była teza, że procesy psychiczne są w swej istocie nieświadome. Freud przypuszczał, że w skład nieświadomości człowieka wchodzą również nieświadome instynkty zwierzęce. Wystarczy poważniejszy wstrząs i z człowieka wypełza dzika bestia. Zatem, aby mogły wybuchnąć wojny, musi się wyzwolić zwierzęca natura człowieka. Zarówno Freud, jak i jego kontynuatorzy dokumentowali swoje idee przykładami zbrodni, a szczególnie okrucieństwami pierwszej i drugiej wojny światowej.
W interpretacjach współczesnych filozofów, wojna traktowana jest głównie jako kontynuacja polityki pojedynczych państw lub koalicji państw, których głównym wyrazem jest walka zbrojna oraz zaangażowanie potencjału militarnego. Doświadczenie historyczne wykazuje, że istnieje ścisły związek między polityką intensywnych zbrojeń a częstotliwością wojen. Wszystkie większe wojny poprzedzone były intensywnymi zbrojeniami. Zbrojenia uniemożliwiają poprawę warunków życia, pochłaniają astronomiczne środki finansowe, przyspieszają wyczerpywanie się naturalnych zasobów minerałów, które są nieodnawialne. Znawcy tematu twierdzą, że gdy wojny miały charakter walki zbrojnej, zazwyczaj kończyły się zawarciem pokoju. Obecnie wojny prowadzone są w innych celach. Ich środkiem jest zdobycie sfer wpływów, zdobycie dostępu do zasobów surowcowych i rynków zbytu.
Skarby Dolnego Śląska – Henryków
Współcześnie mamy też do czynienia z tzw. wojną psychologiczną. Podstawowym elementem wojny psychologicznej są działania informacyjne. Mieści się w nich walka ideologiczna i inne działania o charakterze intelektualnym, i technicznym, które wywierają wpływ na psychikę człowieka, i jego postawę. W czasie drugiej wojny światowej ukształtowały się trzy rodzaje propagandy. Jedną z nich była tzw. „czarna propaganda”, w której autorstwo działań propagandowych przypisywane jest komu innemu. Jej treść polega na zręcznym kłamstwie i przedstawieniu zaistniałych wydarzeń całkowicie oderwanych od rzeczywistego kontekstu. „Biała propaganda” to z kolei przeciwieństwo „czarnej propagandy”. Zakłada ona w swej treści oficjalność źródła i jawność autorstwa, posługując się argumentami prawdy, logiki, i racji. Jest też „propaganda szara”, istniejąca jak gdyby pomiędzy nimi, w której ukrywa się właściwe autorstwo i unika podawania źródeł. Koncentruje się ona na deformowaniu informacji o wydarzeniach, sugerując określony sposób rozumowania. Jej celem jest wywołanie u adresata destrukcyjnych działań. Wojna psychologiczna może być prowadzona jawnie lub skrycie – jako wojna strategiczna, skierowana przeciwko ludności cywilnej i wojsku przeciwnika albo jako wojna taktyczna, wymierzona przeciwko wojsku i ludności w rejonach działań bojowych. Może również przyjąć formę działań konsolidacyjnych, które oznaczają równoczesne wywieranie wpływu na ludność własnego kraju, krajów sojuszniczych, a także neutralnych – w celu pozyskiwania poparcia dla własnej polityki, konkretnych działań zbrojnych, bądź kształtowania postaw obojętnych w krajach neutralnych.
Wydaje się, że koncepcja wojny psychologicznej realizuje się obecnie. Ale czy we współczesnej Europie ma ona sens?
Literatura:
1. Ciećkowski Z., O wojnie i obronie psychologicznej. „Przysposobienie Obronne – Obrona Cywilna w Szkole” 1994 nr 4, s. 220-222.
2. Rosa R., Wybrane koncepcje wojny i pokoju w dziejach myśli filozoficznej. Wartości historyczne i współczesne. Cz. 1. „Przysposobienie Obronne – Obrona Cywilna w Szkole” 1993 nr 1, s. 56-61; Cz. 2 – nr 2, s. 116-122; Cz. 3 – nr 3,
s. 173-178; Cz. 4 – nr 5, s. 293-298.
